Σε κάθε ηλικία, δεν μας αρέσει να μας «σταμπάρουν», μα να γινόμαστε ένα με τη μάζα, μας ικανοποιεί να υποτασσόμαστε στα πρότυπα που μας επιβάλλονται. «Η δικτατορία της εμφάνισης είναι τόσο ισχυρή στην μοντέρνα κοινωνία μας, που ποτέ δεν ήταν τόσο σοβαρό το ζήτημα να υπάρχει ψυχική άνεση», λέει η Muriel Mazet, ψυχολόγος και συγγραφέας, και για το παιδί, αυτή η τάση για να αισθάνεται άνετα είναι πιο έντονη απ’ ότι στους ενήλικες.

Οι φίλοι δεν «χαρίζονται» 
Για να αισθάνεται ένα παιδί άνετα με τον εαυτό του, πρέπει να μοιάζει με τους φίλους του. Και σε επίπεδο γούστου φυσικά (παιχνίδια, κινούμενα σχέδια στην τηλεόραση κλπ), αλλά ακόμα και στο στυλ της εμφάνισης. Γιατί; Βασικά γιατί τα άλλα παιδιά δεν χαρίζονται. Ένας μικρός μαθητής νηπιαγωγείου, που δεν είναι ακόμα εντελώς κοινωνικοποιημένος, δεν ξέρει ακόμα να ξεχωρίζει τι πρέπει να λέγεται και τι όχι. Δεν θα διστάσει λοιπόν καθόλου να βροντοφωνάξει ότι ο φίλος του είναι χοντρός σαν μπάλα. Κυρίως δεν είναι ικανό να βάλει τον εαυτό του στη θέση του παιδιού και να καταλάβει ότι αυτό μπορεί να το πληγώσει. Αυτό θα πει ειλικρίνεια! Ακόμα, αυτά τα άμεσα σχόλια και οι βάρβαρες ματιές, δεν κάνουν καθόλου καλό στο παιδί που έχει γίνει στόχος. Πριν την ηλικία των έξι, το παιδί βρίσκεται σε κατάσταση πλήρους οικοδόμησης της ταυτότητάς του και αυτό περνάει από το βλέμμα του άλλου. Αν οι φίλοι του, του δώσουν την ταμπέλα του «χοντρού», του «μυτόγκα», ή του «κοκαλιάρη», θα σημαδευτεί σκληρά από αυτή την τόσο απόλυτη εκτίμηση.

Δεχτείτε το όπως είναι 
Ένα μικρό παιδί που παρουσιάζει μία διαφορετική σωματική εμφάνιση σε σύγκριση με τους άλλους, είναι αυτονόητο ότι χρειάζεται την υποστήριξη των γονιών του. Το να αντιμετωπίσει μόνο του αυτή την κατάσταση, είναι πάρα πολύ σκληρό.

–  Με το να το δεχτείτε ακριβώς όπως είναι, πιο κοντό απ’ ό,τι ονειρευόσασταν, πιο λεπτό απ’ ό,τι φανταζόσασταν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, χωρίς να σκεφτείτε όμως τις δικές σας προσωπικές απογοητεύσεις…
–  Φροντίστε και τη δική σας αυτοεκτίμηση. Πρέπει να δείτε τον εαυτό σας θετικά. Οι γονείς που δεν έχουν αυτοεκτίμηση, δυσκολεύονται να μεγαλώσουν παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση. Ένας καλός, θετικό γονιός είναι αυτός που ξέρει ότι δεν είναι τέλειος αλλά αναγνωρίζει την αξία του, προσπαθώντας πάντα να βελτιωθεί και να ωριμάσει.
–  Είναι πάρα πολύ σημαντικό να δείξετε κατανόηση. Για τα παιδιά που δεν τολμούν «υψώσουν το ανάστημά τους» στο σχολείο και να υπερασπίσουν τον εαυτό τους ενάντια στα πειράγματα, είναι πολύ πιθανό να αντιδράσουν στο σπίτι με μία επιθετική συμπεριφορά απέναντι στην υπόλοιπη οικογένεια.
–  Δε τίθεται ερώτημα ότι δεν πρέπει να δώσετε καμία σημασία στο ότι υποφέρει, αλλά ούτε και να το υπερπροστατεύσετε επειδή είναι ευαίσθητο. Όμως μπορείτε να του δείξετε ότι έχετε ακούσει αυτό που το βασανίζει και να βρείτε μαζί λύσεις.
–  Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση τείνουν να ασκούν έντονη κριτική στον εαυτό τους και να απογοητεύονται εύκολα από αυτόν. Βλέπουν τις προσωρινές αποτυχίες ως μόνιμες, δυσβάστακτες καταστάσεις. Το αίσθημα της απαισιοδοξίας κυριαρχεί.

Δείξτε του ότι είναι κάτι… περισσότερο! 
Ως γονείς, δεν μπορούμε να ελέγξουμε όλα όσα βλέπει το παιδί μας, όσα ακούει και σκέφτεται, τα οποία συμβάλλουν στη δημιουργία της εικόνας του εαυτού του. Μπορούμε όμως να κάνουμε πολλά. Ένα παιδί σε μικρή ηλικία είναι ένα δώρο από το Θεό – ένας νέος άνθρωπος, «άγραφος χάρτης». Στα πρώτα αυτά χρόνια, όσα μπαίνουν στο μυαλό του παιδιού εντυπώνονται βαθιά. Ως γονείς λοιπόν έχουμε τη μοναδική και ανεπανάληπτη ευκαιρία να ιδρύσουμε έναν «τραπεζικό λογαριασμό αυτοεκτίμησης» στον οποίο το παιδί θα καταθέσει πολλά θετικά πράγματα για το ίδιο. Στα χρόνια και τις δεκαετίες που θα ακολουθήσουν, αυτός ο «λογαριασμός» θα εξισορροπήσει τις αναπόφευκτες αρνητικές εμπειρίες.

Πώς τροφοδοτούμε λοιπόν, τον τραπεζικό λογαριασμό του παιδιού μας; Πώς μπορούμε εμείς, ως γονείς, να χτίσουμε την αυτοπεποίθησή του;

–   Δείξτε αγάπη και στοργή στο παιδί σας.
–   Επαινέστε το παιδί σας. Να το επιβραβεύετε όσο πιο συχνά μπορείτε, όταν κάνει κάτι καλό. Πείτε, «είμαι πολύ υπερήφανος/η για σένα. Είσαι ξεχωριστός/ή. Μου αρέσει πολύ αυτό που έκανες». Είναι πολύ σημαντικό, ωστόσο, οι έπαινοί σας να είναι πιστευτοί. Μην υπερβάλλετε με δηλώσεις του τύπου, «είσαι ο πρώτος/πρώτη σε όλα. Είσαι το πιο καλό παιδί που έβγαλε ποτέ ο κόσμος» οι οποίες μπορεί να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Το παιδί θα αποκτήσει υπερτροφικό «εγώ», κάτι που θα επηρεάσει τις σχέσεις του με τους φίλους του, γεγονός που μακροπρόθεσμα θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην αυτοεκτίμησή του.
–   Θέστε στο παιδί σας στόχους, τους οποίους μπορεί να επιτύχει, όπως να ντύνεται μόνο του ή να πάρει ένα καλό βαθμό σε κάποιο διαγώνισμα. Γενικώς, να θέτετε στόχους που ταιριάζουν στην ηλικία και στις ικανότητες του παιδιού (στόχοι που είναι αδύνατο να επιτευχθούν έχουν αρνητικό αποτέλεσμα). Καθώς το παιδί εργάζεται να φτάσει στο στόχο, να το βοηθάτε,να επιβραβεύετε την προσπάθειά του και να τονίζετε την εικόνα του ως νικητή.
–   Να κρίνετε την πράξη και όχι το άτομο.
–   Δεν πρέπει ποτέ να το συγκρίνετε με άλλα παιδιά, λέγοντας, «γιατί να μην είσαι σαν τον/την τάδε;». Όταν λεχθεί κάτι τέτοιο από κάποιον τρίτο, βεβαιώστε το πως είναι μοναδικό και ιδιαίτερο με τον τρόπο του.
–   Αποδεχτείτε το για αυτό που είναι. Μην προσπαθείτε να το αλλάξετε, να το κάνετε να σας μοιάσει. Και φυσικά μην προσπαθείτε να το επηρεάσετε να ασχοληθεί με τα δικά σας ενδιαφέροντα ή να ακολουθήσει τα δικά σας όνειρα.

Με την συνεργασία της κας Αγγελικής Παρίου (Ιατρική ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια – συντονίστρια ομάδων γονέων – ενηλίκων – παιδιών – εφήβων – επιστημονική υπεύθυνος των κέντρων Ανάδραση)