Το αρνητικό κλίμα που δημιουργούν οι τσακωμοί και οι φωνές σε μία οικογένεια προκαλεί μία μεταβολή στο αίσθημα ασφάλειας, σταθερότητας και υποστήριξης στον ψυχισμό του παιδιού . Οι διαπληκτισμοί συνήθως μπορεί να προκαλούνται από καταπιεσμένα και μη εκφρασμένα συναισθήματα αδικίας μέσα στη σχέση του ζευγαριού που σαν αποτέλεσμα έχουν μία δυσλειτουργική επικοινωνία με τελικό μήνυμα των δύο συντρόφων πως «οι ανάγκες μου δεν κατανοούνται».
Η οικογένεια αποτελεί την πρώτη κοινωνία του παιδιού και οι αρχές που την διέπουν σχετίζονται με έννοιες όπως ο σεβασμός η αγάπη, η υποστήριξη, η ευθύνη, το όριο, η αλήθεια, η εκτίμηση και η ελευθερία. Η πρώιμη οικογένεια του ατόμου καλύπτει την«ανάγκη του ανήκειν» από την βρεφική ηλικία μέχρι το τέλος της ζωής του εφόσον μετέπειτα θα δημιουργήσει και την ατομική του οικογένεια.
Ας μελετήσουμε λοιπόν, τι αντιλαμβάνεται το παιδί την ώρα του τσακωμού; Ξαφνικά μεταβάλλεται η αίσθηση της ασφάλειας, ηρεμίας και ζεστασιάς στο σπίτι σε ένα χώρο αφιλόξενο επικίνδυνο, ψυχρό γεμάτο μελανά σημεία συνεπώς το μικρό αρχίζει και χάνει την οντότητα του και καταλαμβάνεται από έντονο αίσθημα φόβου και ενοχής. Δυστυχώς πολλές φορές το πλήγμα είναι μεγάλο εφόσον αισθάνεται πως εκείνο φέρει την ευθύνη για την διαμάχη των γονιών του γι’ αυτό δημιουργείται και η απειλή αποχωρισμού του γονέα.
Η βασική πεποίθηση είναι πως θα εγκαταλειφθώ από τον πατέρα ή την μητέρα μου διότι δεν αξίζω την αγάπη τους. Εδώ δημιουργείται ένα ουσιαστικό πλήγμα στην αυτοεκτίμηση και την αυτό-εικόνα του παιδιού. Η παιδική ψυχή λειτουργεί όπως μία μικρή κάμερα εσωτερικού χώρου που καταγράφει κάθε συνθήκη που
αναπτύσσεται στο οικείο περιβάλλον.
Το παιδί λοιπόν μπαίνει σε μία διαδικασία μάχης ή φυγής. Δηλαδή είτε αρχίζει να υιοθετεί «μεγαλίστικους» ρόλους παρέμβασης ώστε να αποτελέσει το μεσολαβητή ανάμεσα στα δύο γονεϊκά πρόσωπα αφήνοντας πίσω την παιδική ανεμελιά και συρρικνώνοντας τις ατομικές του ανάγκες. Είτε ακολουθεί μία παθητική στάση απομόνωσης και αποξένωσης από το οικογενειακό περιβάλλον έτσι ώστε να μπορέσει να αντέξει το βαρύ ψυχικό φορτίο.
Εδώ θα πρέπει να επισημάνω πότε μία συμπεριφορά διαπληκτισμού μπορεί να γίνει κακοποιητική για την παιδική ψυχούλα. Υπάρχει μία λεπτή διαχωριστική γραμμή. Είναι σύνηθες φαινόμενο να υπάρχουν κάποιες φορές εντάσεις ανάμεσα στο ζευγάρι δεδομένου του απαιτητικού τρόπου ζωής και των οικονομικών δυσχερειών της εποχής. Όμως όταν οι καυγάδες, οι έντονες αψιμαχίες λαμβάνουν χώρο σε σταθερή και συστηματική βάση μπροστά στα αθώα μάτια του μικρού μας αψηφώντας την παρουσία του εκεί το σκηνικό μεταλλάσσεται σε συναισθηματικά κακοποιητικό.
Οι φωνές, οι εκφράσεις απαξίωσης, το μάλωμα σε υπερβολικές δόσεις αποτελούν στοιχεία κακοποίησης. Το παιδί τρομάζει πληγώνεται φοβάται χάνεται δεν ακούγεται αποτελεί ένα μεγάλο αδύναμο κρίκο. Επηρεάζεται σημαντικά η αίσθηση του εαυτού του. Αντιλαμβάνεται πως δεν αξίζει.
Ποιες είναι οι βασικές μορφές συναισθηματικής κακοποίησης όμως: Μια τέτοια συμπεριφορά είναι και η σιωπή. Ο γονιός που αποστασιοποιείται από το παιδί του και κρατάει μούτρα δεν του μιλάει για μεγάλο χρονικό διάστημα το κάνει να αισθάνεται εγκαταλειμμένο, άτολμο καθώς παύει να διεκδικεί.
Μια άλλη μορφή κακοποιητικής συμπεριφοράς αποτελεί και η συνεχής σύγκριση ανάμεσα στα αδέλφια. Με σκοπό να τα χειριστούν οι γονείς για να κάνουν αυτό που θέλουν. Η σύγκριση συνήθως βρίσκει το δικό τους παιδί ανεπαρκές και κατώτερο. Ο διαχωρισμός στα αδέλφια είναι τόσο έντονος, που κάποιες φορές βλάπτει και τα δύο παιδιά.
Το παιδί που ευνοείται νιώθει άβολα και ένοχα και επίσης ο συνεχής έπαινος δεν το αφήνει να χτίσει μία πραγματική αυτό-εικόνα και να μάθει να κάνει προσπάθεια βελτίωσης. Ενώ το παιδί που νιώθει από τους γονείς του κατώτερο αναπτύσσει μία αρνητική εικόνα εαυτού νιώθει λίγο χωρίς αξία και βιώνει έντονα την έλλειψη αγάπης και αποδοχής. Ως ενήλικας έχει την τάση να αυτό-τιμωρείται και να τιμωρεί. Τα παιδιά αυτά είναι πολύ συχνά θύτες εκφοβιστικών συμπεριφορών στο σχολικό περιβάλλον. Άλλωστε έχει αποδειχθεί πως τα παραβατικά παιδιά ή τα παιδιά που παρουσιάζουν εναντιωτική προκλητική συμπεριφορά, είναι παιδιά με χαμηλή αυτό-εκτίμηση, μοναχικά που ο μόνος τρόπος που ξέρουν να συνδέονται με τους συνομηλίκους τους είναι μέσα από πληγωτικές συμπεριφορές, διότι αναπαράγουν το βίωμα τους.
Δύο άλλα επικίνδυνα είδη συναισθηματικής βίας είναι το συστηματικό ψέμα και η παραμέληση. Οι γονείς που σαμποτάρουν τα μικρά τους λέγοντας ψέματα, καταστρέφοντας παιχνίδια ή απειλώντας τα λέγοντας (θα φωνάξω τον αστυνόμο) ουσιαστικά αφανίζουν την παιδική τους αθωότητα και την αυτονομία τους.
Τέλος η παραμέληση, ορίζεται ως η συστηματική άρνηση των γονέων να καλύψουν τις βιολογικές και συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών τους. Οι γονείς βιώνουν με εξαιρετική ασημαντότητα των ρόλο τους και σαν αποτέλεσμα τα παιδιά τους νιώθουν ασήμαντα, αόρατα καθώς μαθαίνουν και τα ίδια να παραμελούν τον εαυτό τους.
Εδώ θα πρέπει το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον να έχει ιδιαίτερα ευαίσθητες κεραίες ώστε να μπορέσει να αφουγκραστεί τις διάφορες μορφές συναισθηματικής κακοποίησης που συχνά είναι δύσκολο να εντοπιστούν διότι τα όρια είναι δυσδιάκριτά και ασαφή.
Ποια λοιπόν θα πρέπει να είναι η αντιμετώπιση;
Να εστιάζουμε την προσοχή μας στις ανάγκες των μικρών μας, να βρούμε πιο λειτουργικούς τρόπους να αντιμετωπίζουμε τις εντάσεις μεταξύ μας. Αυτό σημαίνει πως θα αφιερώσουμε περισσότερο χρόνο στο να δούμε τι συμβαίνει και δεν έχουμε λειτουργική επικοινωνία με το σύντροφό μας δίνοντας χώρο στην ανεύρεση νέων τρόπων αλληλεπίδρασης στο προσωπικό μας τομέα. Θα πρέπει να κινητοποιηθούμε να επιλύσουμε με εναλλακτικούς τρόπους τις συγκρούσεις μας.
Τέλος, υπάρχει μία σημαντική διαφοροποίηση ανάμεσα στον ευεργετικό καυγά και τον αρνητικό. Ο ευεργετικός καυγάς δεν θα αφήσει ίχνη στην παιδική ψυχούλα. Αυτό σημαίνει πως θα ήταν θετικό αν αποφεύγαμε να διαπληκτιζόμαστε μπροστά στα μάτια του παιδιού μας καθώς και να βρούμε μη επιθετικούς τρόπους να εκδηλώνουμε το θυμό μας. Ένας τέτοιος τρόπος είναι το γράψιμο ή ακόμα και το σκίσιμο των φύλλων στα οποία έχουμε καταγράψει τα συναισθήματα μας την ώρα της κρίσης.
Το κυριότερο που θα πρέπει να κρατήσουμε είναι πως αν δεν μπορέσουμε να αποφύγουμε τον καυγά μπροστά στα μικρά μας θα πρέπει να δοθούν εξηγήσεις για την διαφορετικότητα που μπορεί να βλέπει ο πατέρας ή η μητέρα κάποιο ζήτημα ώστε να μπορέσουμε να τα διαβεβαιώσουμε πως θα βρεθεί μία λύση που θα επαναφέρει την γαλήνη και την ισορροπία και πάλι στο σπίτι.
Άλλωστε ο σωστός γονιός είναι αυτός που παραδέχεται τα τρωτά του σημεία και προσπαθεί να μην τα επαναλάβει στο μέλλον.
Γράφει η Μαριάννα Μηττά, ψυχολόγος και συστημική ψυχοθεραπεύτρια.
SuperMomRocks 