Πολλοί γονείς πιστεύουν ότι για να μπουν κανόνες και όρια στο παιδί πρέπει να είναι αυταρχικοί. Νομίζουν , οι περισσότεροι, ότι επειδή είναι οι γονείς ταυτόχρονα αποτελούν και την εξουσία μέσα στο σπίτι, συνεπώς οτιδήποτε πουν πρέπει να είναι διαταγή και να υπάρχει τυφλή υπακοή. Άλλοι γονείς, αφού έχουν δοκιμάσει να επιβάλλουν τα όρια με κατανόηση και καλοσύνη αλλά το μικρό σκανταλιάρικο παιδί τους θα κάνει τα πάντα για να κάνει το δικό του , παραιτούνται από την προσπαθεια της κατανόησης , αρχίζουν τις φωνές και την τιμωρία. Υπάρχει και η ομάδα των γονιών που φοβούνται να βάλουν όρια στο παιδί τους γιατί δεν θέλουν να του δημιουργήσουν ψυχικά τραύματα.
«Τα όρια σε ένα παιδί είναι τόσο απαραίτητα όσο είναι οι διαχωριστικές γραμμές του δρόμου για τον οδηγό. Τα παιδιά νιώθουν ασφάλεια, όταν ζουν σε ένα περιβάλλον με όρια και κανόνες. Ακόμα και αν αντιδρούν, οι γονείς πρέπει να είναι σταθεροί στην άποψη τους. Τα παιδιά κάποια στιγμή θα υπακούσουν εφόσον καταλάβουν ότι αυτό που τους επιβάλλεται είναι σωστό, λογικό και όχι μία αυστηρή τιμωρία» . Το πρόβλημα είναι με ποιο τρόπο να θέσεις τα όρια, έτσι ώστε να τα δεχτεί το παιδί , χωρίς να το καταπιέσεις ή να ασκήσεις βία;
«Οι συγκρούσεις στο ‘παιχνίδι εξουσίας’ με το παιδί σας τραυματίζουν τη σχέση γονέα- παιδιού….Οι ενδοοικογενειακές συγκρούσεις είναι αναπόφευκτες…Εάν εγώ (ο γονιός), ως εξουσία πηγαίνω στη σύγκρουση με την πίστη ότι είμαι ο πιο δυνατός (υπερέχω), τότε το αποτέλεσμα θα είναι να πετύχω υποταγή- θα προκαλέσω, όμως, αντίσταση ή αίσθημα εκδίκησης. Ένα τέτοιο κλίμα εμβολιάζει το παιδί με ένα έντονο, ακόμα και εκδικητικό ανταγωνιστικό αίσθημα. Είναι αλήθεια ότι το παιδί πρέπει να μάχεται- αλλά όχι ενάντια σε εσένα- που οφείλεις να είσαι συμπαραστάτης του. Υπάρχουν αρκετοί άλλοι χώροι εκδήλωσης της μαχητικότητας του. Σε σένα θα μάθει πώς να μάχεται- και όχι να σε μάχεται. Θα μάθει ποιους κανόνες να σέβεται την ώρα της μάχης. Θα μάθει ότι ο ‘αντίπαλος’ είναι άξιος σεβασμού όσο είναι και ο εαυτός του. Και αυτό θα το μάθει όχι με λόγια αλλά με τον τρόπο που εσύ θα μάχεσαι μαζί του» έγραψε ο ψυχίατρος-ψυχοπαιδαγωγός Rudolf Dreikurs στο βιβλίο του Η πρόκληση να είμαστε γονείς, 13ηέκδοση, Εκδόσεις Θυμάρι.
ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Ο Rudolf Dreikurs διέγραψε την λέξη τιμωρία και την αντικατέστησε με τις λέξεις φυσικέςκαι λογικές συνέπειες , υποστηρίζοντας ότι «η τιμωρία που όλοι γνωρίζουμε καθιστά τους γονείς υπεύθυνους για τις πράξεις των παιδιών, άρα τα παιδιά παραμένουν ανώριμα γιατί δεν μπορούν να καταλάβουν στην ουσία τι κακό έχουν κάνει και τιμωρούνται. Εμποδίζει τα παιδιά να αναλάβουν την ευθύνη των πράξεων τους. Προκαλεί την αντίδραση τους.. Όσον αφορά τις φυσικές συνέπειες, τα παιδιά γρήγορα θα καταλάβουν ότι αυτό που υφίσταται δεν είναι τιμωρία αλλά η συνέπεια της δικής του πράξης. Οι φυσικές συνέπειες δίνει την δυνατότητα στο παιδί να αποφασίσει ποιόν δρόμο θα διαλέξει… Δείτε στην δική σας ζωή , πόσες φυσικές συνέπειες έχετε να υποστείτε. Εάν δεν είστε επιμελείς στην εργασία σας, θα απολυθείτε. Εάν δεν μαγειρέψετε, θα πεινάσετε. Εάν καθυστερήσετε στο ραντεβού σας μισή ώρα, οι φίλοι σας θα φύγουν. Οι φυσικές συνέπειες είναι το αποτέλεσμα μίας πράξης. Για παράδειγμα , το παιδί σας φωνάζει και κάνει πολύ φασαρία στο σαλόνι ενώ εσείς διαβάζετε ένα βιβλίο. Εάν του πείτε με σταθερή και ήρεμη φωνή ‘Λυπάμαι πολύ που δεν μπορείς να κάτσεις εδώ μαζί μου, επειδή κάνεις τόση φασαρία. Θα ήταν καλύτερο να πας στο δωμάτιο σου μέχρι να ηρεμήσεις και να φερθείς πιο ήσυχα’. Σε αυτήν την περίπτωση του υποδεικνύετε να πάει στο δωμάτιο του και να γυρίσει στο σαλόνι όταν είναι πιο ήρεμο. Δηλαδή, του δίνετε την δυνατότητα να επιλέξει σε ποια κατάσταση θέλει να βρίσκεται. Εάν του πείτε με άγριο τόνο φωνής ‘ κάνεις φασαρία, πήγαινε αμέσως στο δωμάτιο σου’, αυτή η εντολή είναι τιμωρία. Και στην τιμωρία αλλά και στις φυσικές συνέπειες οι γονείς θα αντιμετωπίσουν αντίδραση από το παιδί. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι με τις φυσικές- λογικές συνέπειες το παιδί ωριμάζει με σωστό τρόπο και δεν δημιουργείται στην ψυχή του θυμός.
Άς δούμε την διαφορά ανάμεσα σε παραδείγματα Λογικών- Φυσικών Συνεπειών και στην Τιμωρία, που παραθέτει το βιβλίο Σχολείο Για Γονείς, 9η έκδοση, εκδόσεις Θυμάρι
Παράδειγμα Τιμωρίας:
O Ράλφ συμφώνησε να βρίσκεται σπίτι στις πέντε, αλλά επέστρεψε στις έξι.
Μητέρα: (Με θυμό) «Ράλφ! Η ώρα είναι έξι. Πάντα έρχεσαι καθυστερημένος! Πόσες φορές τα’χουμε πει; Ποτέ δεν νοιάζεσαι γι΄αυτό. Θα μείνεις λοιπον σπίτι για μια εβδομάδα. Και…εκείνο το ποδήλατο που λέγαμε, ξέχασε το»
ΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ
Μητέρα: ( όταν ο Ράλφ ζήτησε πάλι να βγει) «Λυπάμαι , Ράλφ, αλλά δεν είσαι ακόμα έτοιμος να πάρεις την ευθύνη για να επιστρέψεις στην ώρα σου. Μπορείς να προσπαθήσεις ξανά αύριο»
Παράδειγμα Τιμωρίας: Η μητέρα της Σουζάννας θέλει να καθαρίσει το δωμάτιο της και της είπε να μαζέψει τα πράγματα της , αλλά η Σουζάνα δεν το έκανε
Μητέρα: (με θυμό) «Σουζάννα !Χίλιες φορές σου’ χω πει να έχει το δωμάτιο σου καθαρό. Δεν μπορώ να σκουπίσω τα χαλιά με όλα αυτά τα πράγματα εδώ κ εκεί. Γι αυτό καλά θα κάνεις να ξεχάσεις τον κινηματογράφο του Σαββάτου.
Η τιμωρία ελάχιστη σχέση έχει με την λογική του προβλήματος. Αντίθετα η λογική συνέπεια έχει σχέση με την αρνητική συμπεριφορά.
Μητέρα: «Σουζάννα, σήμερα θα σκουπίσω τα χαλιά. Δεν μπορώ να σκουπίσω το δωμάτιο σου όταν υπάρχουν παιχνίδια και ρούχα στο πάτωμα. Γι αυτό θα τα βάλω σε σακκούλες και θα τα κατεβάσω στο υπόγειο, αν αποφασίσεις να μην τα μαζέψεις».
«Οι φυσικές συνέπειες έρχονται σαν αποτέλεσμα από το γεγονός ότι αφήνουμε το παιδί να ζήσει την εμπειρία της φυσικής πραγματικότητας» » γράφουν οι παιδοψυχολόγοι Δρ. Ντον Ντινκμέγιερ – Δρ. Γκάρι Μακ- Κέι στο βιβλίο Σχολείο για γονείς.. Εάν θέλει να βάλει τα χειμωνιάτικά παπούτσια της μέσα στο καλοκαίρι, θα ζεσταθεί. Εάν δεν θέλει να βάλει μπουφάν και είναι χειμώνας, θα κρυώσει. «Οι λογικές συνέπειες έρχονται όταν αφήνουμε το παιδί να ζήσει την εμπειρία από την πραγματικότητα του κοινωνικού περιβάλλοντος .Εάν καθυστερήσει το παιδί να έρθει στο τραπέζι να φάει, θα φάει το φαγητό του κρύο. Εάν δεν έρθει καθόλου στο τραπέζι, δεν το φωνάζουμε συνέχεια ή δεν προσπαθούμε να το δελεάσουμε. Τρώμε κανονικά όλη η οικογένεια και σηκώνουμε τα πιάτα από το τραπέζι όταν τελειώσουμε. Εάν θελήσει το παιδί να φάει αργότερα, μπορεί να βάλει να φάει μόνο του.
Σύμβουλος ψυχικής υγείας Βικτώρια Ασκαρίδου
SuperMomRocks 